Regio

100 Highlights van Zutphen

Brigiet Bluiminck

Zutphen heeft een uiterst zeldzame kettingbibliotheek, waarvan er in heel Europa nog maar drie bewaard zijn gebleven. Het oudste stenen huis in Zutphen is al tussen 1250 en 1300 gebouwd en de binnenstad is nog grotendeels middeleeuws. Deze feiten en heel veel meer vind je in 100 Highlights van Zutphen. Honderd monumenten – in willekeurige volgorde – met hun verhaal én een beknopte geschiedenis van Zutphen.

De laatste heer

Hoe de bevoorrechte klasse in Nederland plaatsmaakte voor de gewone man

Astrid Schutte

In De laatste heer ontvouwt Astrid Schutte de fascinerende geschiedenis van het einde van de Nederlandse standenmaatschappij. Hoofdpersonen zijn twee prominente bewoners van haar Gelderse geboortedorp Baak: kasteelheer Werner Helmich en haar vader Jan, de latere directeur van de lokale bank. Werner komt uit een aanzienlijk geslacht, Jan is een eenvoudige pachterszoon, op jonge leeftijd wees geworden.
In de eeuw waarin de traditionele elite zijn positie verliest heeft erfgenaam Werner de taak het familiehuis voor zijn nageslacht veilig te stellen. Jan droomt er ondertussen van om hogerop te komen in het leven. De wegen van de kasteelheer en de pachterszoon kruisen elkaar: kasteelheer Werner schiet Jan te hulp bij het najagen van zijn droom terwijl hij de zijne moet opgeven. De laatste heer van Astrid Schutte is daarmee zowel een saluut aan verloren tijden als een eerbetoon aan het nieuwe Nederland, waarin wat je kúnt belangrijker is dan de plek waar je wieg heeft gestaan.

De Zutphense Kehille in het bijzonder

Een geschiedenis van Joods Zutphen

Peter Kooij

Ditt 300 bladzijden tellende en fraai uitgevoerde boek bevat een overzicht van Joods leven in Zutphen, vanaf de eerste sporen in de middeleeuwen tot aan de huidige tijd. Behandeld worden onderwerpen als de begraafplaats, onderwijs en jeugdwerk, armen, zieken en wetsovertreders, verenigingen, kunst en cultuur, de oorlog en daarna. Het boek bevat 200 afbeeldingen, waaronder veel portret- en familiefoto’s uit de jaren twintig en dertig. Onderzoek leverde veel niet eerder gepubliceerde informatie op, zoals het bestaan van een mikwe in de 19de eeuw die tot nu toe onbekend was.

Daarnaast is er ook nieuws opgetekend: de vondst van dertien thoramantels en voorhangen bij een verbouwing in 2019 van het voormalige Stedelijk Museum tot hotel, daaronder museaal te noemen stukken.

In het hoofdstuk Kunst en cultuur worden verschillende landelijk bekende personen beschreven zoals de schilders Mommie Schwarz en Lex Horn. Bij het leven van Jo Spier wordt uitgebreid stil gestaan omdat het illustreert hoe de kijk op goed en fout in de loop der tijd veranderingen onderging. Joseph Leftwich komt aan bod, wereldwijd bekend als de expert op het gebied van het Jiddisch, terwijl in Nederland maar weinigen, ook in Joodse kringen, van hem gehoord hebben.

Rosalina Hamburg-Glaser (1885-1942) tussen dochters Betsy (1924-1942) en Flora (1922-2017) op 30 september 1942 voor de gesloten slagerij Hamburg, Broederenkerkhof, naast het poortje op de hoek met de Turfstraat. Vader en echtgenoot Abraham (1882-1942) wilde niet onderduiken en vertrok 8 augustus naar een ‘werkkamp’. Voor Flora is op deze plek ook een struikelsteen gelegd (foto uit boek).

Geworteld in Wilpse klei

Lidy Klein Holkenborg en Evert van de Worp

Het IJssellandschap is er op zijn mooist en fietsers en wandelaars genieten ervan. Vanuit het hele land komen mensen de bevrijding van de Tweede Wereldoorlog herdenken. Wat hield deze gemeenschap de afgelopen eeuw bezig? Hoe redden de bewoners zich als de IJssel hun leefgebied overstroomt? Hoe komen de bewoners tegenwoordig aan de kost? Voor welke uitdagingen staan ze?

Leven en laten leven. De Wilpse Klei houdt vrijheid hoog in het vaandel. Ook de afgelopen eeuw maakten zelfredzame families eigen keuzes als veranderde omstandigheden daar om vroegen. Ingewikkelde vraagstukken anno 2020, zoals biodiversiteit, bodemkwaliteit en klimaatveranderingen, dagen agrarische ondernemers uit om zich opnieuw te buigen over hun koers. Vooralsnog heerst vertrouwen: de toekomst van de Wilpse Klei wortelt in vruchtbare grond en oude wijsheid.

Zoals steden en dorpen is de Wilpse Klei als gemeenschap in verandering. Oude tradities verdwijnen want ze zijn nu niet meer nodig. Het vertrouwde naoberschap krijgt een andere invulling. Buurt maken en trouwfeesten verdwijnen naar de achtergrond. Social media en digitalisering maken dat ouderen en jongeren elkaar soms nauwelijks kunnen bijhouden. Nieuwkomers leven het liefst in hun eigen cocon. Hoe goed kennen mensen op het platteland hun buren nog?

Voetstappen zonder echo

Evert Jan Rieksen

In Voetstappen zonder echo wordt de lezer meegevoerd naar de soldatenwereld van het oud-Hollandse regiment jagers / 33e regiment lichte infanterie in de Franse tijd gedurende de jaren 1806-1814. Veel aspecten van het soldatenleven en -werk komen aan bod: de ‘werkplaats’ van het regiment, de doorstroom, de aard van het werk en de arbeidsomstandigheden (beloningen en straffen). Het boek beschrijft het onwaarschijnlijk zware soldatenleven en hoe zij, vaak met de dood voor ogen, geloofden in hun organisatie en gezamenlijk doel.

Regionaal is het boek interessant omdat veel mannen uit Zutphen, Warnsveld en omgeving bij dit regiment dienden. Voetstappen zonder echo beschrijft de dienstplicht in 1811 in de Achterhoek, het verblijf en de medische zorg van de bataljons van het regiment te Zutphen, Doesburg en Deventer en de blokkade van Deventer in 1813/1814, die vanuit Zutphen aangestuurd werd.

Evert Jan Rieksen promoveerde eind 2020 op dit onderzoek aan de VU.

Noo kriege wi-j ’t baeter

Verhalen over de wederopbouw in de Achterhoek

Annegreet van Bergen

Het badwater delen met je broertjes en zusjes, televisie kijken
bij de buren, noaberhulp en je eigen voedsel verbouwen.
Allemaal heel normaal tijdens de wederopbouwjaren in de
Achterhoek. Het was een tijd van schaarste en woningnood,
maar ook van optimisme en innovatie. Zo kwam de Achterhoek
dankzij nieuwe bruggen, wegen en uitvindingen als de
televisie steeds meer uit haar isolement. Van een tijd waarin
kinderen nog moesten helpen om de kost te verdienen,
tot de mogelijkheid om door te leren en een diploma te
halen. De welvaartsgroei vond ook in deze regio plaats.
Er was meer te besteden en door nieuwe uitvindingen zoals
een wasmachine was er meer vrije tijd.

In Noo kriege wi-j ’t baeter neemt Annegreet van Bergen ons
mee naar de jaren veertig, vijftig en zestig en laat aan de
hand van vele ervaringen en anekdotes van inwoners van
de Achterhoek zien hoe het dagelijks leven er uit zag. En
hoewel er sindsdien weer een boel dingen veranderd zijn,
blijkt er in de Achterhoek nog verrassend veel te vinden uit
deze periode.

Dit boek is een bundeling van verhalen die ons laten zien
hoeveel beter wij het hebben gekregen sinds de wederopbouwjaren,
maar ook hoe deze tijd onze huidige omgeving
en identiteit nog steeds beïnvloedt.

Annegreet van Bergen (Enschede, 1954) is econoom, journalist en auteur van onder meer Gouden jaren (2014), Het goede leven (2018) en Een (ongewone) geschiedenis van doodgewone dingen (2019). Haar werk werd meermaals genomineerd, onder meer voor
de Libris Geschiedenis Prijs en de NS Publieksprijs.

Dat offer is groot geweest

Han Pieterse en Ina Brethouwer

Al jaren prijken hun namen op het ‘Monument voor de Gevallenen’ in Warnsveld. De namen van negen Warnsveldse militairen en verzetsstrijders die sneuvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie waren deze mannen? In het boek Dat offer is groot geweest worden voor het eerst hun levensgeschiedenissen opgetekend.