Regio

Noo kriege wi-j ’t baeter

Verhalen over de wederopbouw in de Achterhoek

Annegreet van Bergen

Het badwater delen met je broertjes en zusjes, televisie kijken
bij de buren, noaberhulp en je eigen voedsel verbouwen.
Allemaal heel normaal tijdens de wederopbouwjaren in de
Achterhoek. Het was een tijd van schaarste en woningnood,
maar ook van optimisme en innovatie. Zo kwam de Achterhoek
dankzij nieuwe bruggen, wegen en uitvindingen als de
televisie steeds meer uit haar isolement. Van een tijd waarin
kinderen nog moesten helpen om de kost te verdienen,
tot de mogelijkheid om door te leren en een diploma te
halen. De welvaartsgroei vond ook in deze regio plaats.
Er was meer te besteden en door nieuwe uitvindingen zoals
een wasmachine was er meer vrije tijd.

In Noo kriege wi-j ’t baeter neemt Annegreet van Bergen ons
mee naar de jaren veertig, vijftig en zestig en laat aan de
hand van vele ervaringen en anekdotes van inwoners van
de Achterhoek zien hoe het dagelijks leven er uit zag. En
hoewel er sindsdien weer een boel dingen veranderd zijn,
blijkt er in de Achterhoek nog verrassend veel te vinden uit
deze periode.

Dit boek is een bundeling van verhalen die ons laten zien
hoeveel beter wij het hebben gekregen sinds de wederopbouwjaren,
maar ook hoe deze tijd onze huidige omgeving
en identiteit nog steeds beïnvloedt.

Annegreet van Bergen (Enschede, 1954) is econoom, journalist en auteur van onder meer Gouden jaren (2014), Het goede leven (2018) en Een (ongewone) geschiedenis van doodgewone dingen (2019). Haar werk werd meermaals genomineerd, onder meer voor
de Libris Geschiedenis Prijs en de NS Publieksprijs.

Dat offer is groot geweest

Han Pieterse en Ina Brethouwer

Al jaren prijken hun namen op het ‘Monument voor de Gevallenen’ in Warnsveld. De namen van negen Warnsveldse militairen en verzetsstrijders die sneuvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie waren deze mannen? In het boek Dat offer is groot geweest worden voor het eerst hun levensgeschiedenissen opgetekend.

Dichter in de Achterhoek

Marc Weikamp

In Dichter in de Achterhoek publiceert illustrator Marc Weikamp zes schitterende beeldverhalen van gedichten en liedteksten waarin de Achterhoek wordt bezongen.

De reeks opent met de beroemde dichtregels van Willem Sluiter: Waer iemant duisent vreugden soek, Mijn vreugt is in dees’ achter-hoek. Ze werden in 1668 gepubliceerd.

Herdenking, van A.C.W. Staring ( 1767-1840 ), is een gedicht over natuur en ontluikende verliefdheid uit de Romantiek.

Ik heb van de natuur nog nooit genoten / Als hier op Hoonte in de Achterhoek. Deze regel komt uit het gedicht Hoonte ( 1949 ) van Gerrit Achterberg dat hij schreef tijdens zijn verblijf in Neede.

Het dialect-lied Oerend hard ( 1976 ) van Normaal geeft een heel herkenbaar Achterhoekgevoel; de beleving van de kameraadschap, de boeren ( sub )cultuur en de no-nonsens mentaliteit.

 Vrouw Begeerdink ( 1992 ) is een humoristisch lied van de Achterhoekse dialectband Boh Foi Toch. Het is geschreven door Hans Keuper, zanger en tekstdichter.

 Eensklaps roeken ( 2013 ) van H.C. ten Berge, speelt zich af op de verkeersbrug over de IJssel bij Zutphen. De brug vormt de entree tot de Achterhoek, zoals op een bord langs de weg staat te lezen.

Het land van de jonker

Brand Overeem en Bert Paasman

Brand Overeem en Bert Paasman hebben het land van de jonker, met al zijn bewoners en omgangsvormen, in woord en beeld vastgelegd. Een uniek boek dat tevens een prachtig tijdsbeeld schetst van de Veluwse adel en hun onderhorigen, en hun onderlinge verhouding in de vorige eeuw. De pachters, arbeiders, ambachtslieden, en jachtopzieners: zij ‘maakten’ het landgoed. Overeem & Paasman hebben geprobeerd ook die, meestal anonieme mensen, een gezicht en een naam te geven.

Het land van de jonker – een boek over macht, jacht en pacht – bestrijkt het gebied West-Veluwe en IJsselstreek, met plaatsen als o.a. Putten, Nijkerk, Voorthuizen, Driedorp, Zwartebroek, Twello, Wilp, en Voorst.

Brand Overeem is een gelauwerd fotograaf en bekend van zijn werk voor de Amersfoortse Courant en het Veluws Dagblad. Bert Paasman is cultuur- en literatuurhistoricus van de Veluwe en van de vroegere koloniën. Zij werkten eerder al samen aan de boeken Het leven van Evert en Mariahoeve.

Op zoek naar Hamaland

Archeologische resten uit de 9de tot en met de 11de eeuw in Zuid-Salland, IJsselstreek en Oost Veluwe

In 1046 droeg koning Hendrik III zijn grondbezit in Deventer over aan bisschop Bernold. Het ging om kerkelijk bezit in Deventer en ’een graafschap in Hamaland’ waarvan de grenzen duidelijk omschreven werden. Het gebied blijkt een flink deel te omvatten van het werkgebied van de Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland en inspireerde om een jubileumboek uit te geven over archeologische resten uit de periode van 800 tot 1100, de bloeiperiode van het graafschap Hamaland.

Geschreven bronnen uit deze periode zijn schaars, maar archeologisch onderzoek laat zien welke ontwikkelingen plaatsvonden. De eerste kerken werden gebouwd en de grond werd in cultuur gebracht. Daarbij ontstonden de dorpskernen die we nu nog kennen, zoals Voorst en Twello.

Deventer verandert vanaf 850 van een boerennederzetting in een stad met een kerk, handel en ambachtelijke activiteiten. De vondst van een 8e-eeuws grafveldje in de Assenstraat laat ruimte om te speculeren over het graf van Lebuinus, stichter van de kerk.

Ook Zutphen kent in de Karolingische tijd een stormachtige ontwikkeling. Brandsporen en skeletten van een vrouw en kind lijken te koppelen aan Vikingaanvallen. Kort daarna wordt de Ringwalburg aangelegd die goed herkenbaar is in het stratenpatroon van de stad. In Wapsen, tegenover Zutphen, lag mogelijk een winterkamp van de Vikingen.

Aan de andere kant van het werkgebied van de regio, in Uddel, werd uit dezelfde periode een met palissaden omgeven nederzetting opgegraven. Een aanwijzing voor roerige tijden. Op veel andere plaatsen op de Veluwe rond Apeldoorn, zoals in Loenen en Radio Kootwijk wijzen resten van ijzerwinning op grootschalige ijzerindustrie. In het Spelderholt bij Beekbergen blijkt bovendien dat klimaatverandering geen nieuw fenomeen is: de nederzetting wordt na eeuwenlange bewoning rond het jaar duizend verlaten en verdwijnt onder stuifzand.

De muntslag van Deventer, vondsten van Karolingische munten in Raalte en van een strijkglas in Terwolde, en de introductie van bootvormige boerderijen illustreren de inbedding van Hamaland in regionale en internationale netwerken. Kortom, voldoende puzzelstukjes die een fascinerend beeld geven de ontwikkeling van het gebied aan weerszijden van de IJssel rond het jaar 1000, het oude graafschap in Hamaland.

Weemoed en verlangen – Zutphense kinderuitzendingen in 1945

Alize Hillebrink

Om bij te komen van de Tweede Wereldoorlog werden in 1945 naar schatting honderd Zutphense kinderen uitgezonden naar het buitenland. Opgenomen in pleeggezinnen in Engeland, Zweden, Denemarken of Zwitserland, kregen zij de kans om te herstellen van de ingrijpende, soms traumatische ervaringen die zij tijdens de oorlog hadden meegemaakt.

In Weemoed en verlangen vertelt Alize Hillebrink over Zutphen na de bevrijding, de kinderuitzendingen van ’45 en de persoonlijke verhalen van hen die daaraan deelnamen.

Een Zutphens oorlogsdagboek

Piet Dullaert

Zes jaar lang, van 21 juni 1939 tot 12 mei 1945, hield de Zutphense ondernemer Piet Dullaert (1920 – 2011) een oorlogsdagboek bij. Hierin noteerde hij met grote precisie en volharding feiten en gebeurtenissen in Zutphen en omgeving, en van het grote oorlogstafereel daarbuiten. Ook na de oorlog ging hij verder met verzamelen en vastleggen van gegevens. Nadat hij begin jaren zeventig zijn zaken verkocht had, maakte hij er zelfs zijn werk van. Leden van de Werkgroep Bouwhistorie Zutphen vroegen aan hem, hun nestor, waarom hij met zo’n schat aan informatie nooit iets daarvan had gepubliceerd. Zijn antwoord was nuchter en eenvoudig: “Je moet doen waar je goed in bent.” Anderen moesten het dus maar “verder brengen”. Dat bleek geen geringe klus. Nu ligt het er: het oorlogsdagboek dat Piet Dullaert op negentienjarige leeftijd begon en dat hij zes jaar later, inmiddels a sadder and wiser man, afsloot.

De lange reis van oorlogsdreiging naar vrijheid van deze Zutphenees in hart en nieren is nu voor iedereen toegankelijk gemaakt. Het grootste deel van het unieke illustratiemateriaal is van zijn hand, want behalve een nauwgezet chroniqueur was Piet Dullaert ook een zorgvuldig fotograaf, die soms met gevaar voor eigen leven beelden van de bezettingsjaren vastlegde.