Regio

Weemoed en verlangen – Zutphense kinderuitzendingen in 1945

Alize Hillebrink

Om bij te komen van de Tweede Wereldoorlog werden in 1945 naar schatting honderd Zutphense kinderen uitgezonden naar het buitenland. Opgenomen in pleeggezinnen in Engeland, Zweden, Denemarken of Zwitserland, kregen zij de kans om te herstellen van de ingrijpende, soms traumatische ervaringen die zij tijdens de oorlog hadden meegemaakt.

In Weemoed en verlangen vertelt Alize Hillebrink over Zutphen na de bevrijding, de kinderuitzendingen van ’45 en de persoonlijke verhalen van hen die daaraan deelnamen.

Een Zutphens oorlogsdagboek

Piet Dullaert

Zes jaar lang, van 21 juni 1939 tot 12 mei 1945, hield de Zutphense ondernemer Piet Dullaert (1920 – 2011) een oorlogsdagboek bij. Hierin noteerde hij met grote precisie en volharding feiten en gebeurtenissen in Zutphen en omgeving, en van het grote oorlogstafereel daarbuiten. Ook na de oorlog ging hij verder met verzamelen en vastleggen van gegevens. Nadat hij begin jaren zeventig zijn zaken verkocht had, maakte hij er zelfs zijn werk van. Leden van de Werkgroep Bouwhistorie Zutphen vroegen aan hem, hun nestor, waarom hij met zo’n schat aan informatie nooit iets daarvan had gepubliceerd. Zijn antwoord was nuchter en eenvoudig: “Je moet doen waar je goed in bent.” Anderen moesten het dus maar “verder brengen”. Dat bleek geen geringe klus. Nu ligt het er: het oorlogsdagboek dat Piet Dullaert op negentienjarige leeftijd begon en dat hij zes jaar later, inmiddels a sadder and wiser man, afsloot.

De lange reis van oorlogsdreiging naar vrijheid van deze Zutphenees in hart en nieren is nu voor iedereen toegankelijk gemaakt. Het grootste deel van het unieke illustratiemateriaal is van zijn hand, want behalve een nauwgezet chroniqueur was Piet Dullaert ook een zorgvuldig fotograaf, die soms met gevaar voor eigen leven beelden van de bezettingsjaren vastlegde.

Wij zijn vrij!

Menno Tamminga

Ooggetuigen over de bevrijding van Warnsveld, Zutphen en De Hoven

Op 5 april 1945 bevrijdde het Canadese leger Warnsveld. Op 8 april Zutphen. Op 14 april De Hoven. Hoe beleefden de inwoners die spannendste weken uit hun leven? Wat zagen ze? Hoe leefden ze dagenlang in kelders terwijl de granaten insloegen? Er was geen elektriciteit, brood of melk.

Menno Tamminga smeedde ruim twintig dagboeken tot een ooggetuigenverslag van de laatste maanden van de bezetting en van de bevrijding. Lees hoe een arts op Het Groot Graffel een bloedbad voorkwam. Hoe een koerierster van het Zutphens verzet Westerbork overleefde. Hoe een gezin opeens vluchteling werd in eigen stad. Hoe een Joodse onderduiker zijn vrijheid terugkreeg.

Verder vertellen zeven inwoners die in 1940-1945 in Zutphen woonden over hun jeugd, het bombardement en hun dagelijks bestaan.

Dankzij hun verhalen staan wij nog één keer oog in oog met de bevrijding.

Kijken naar de kaarsenkroon in de Walburgiskerk te Zutphen

Johan H. Winkelman

In de Walburgiskerk te Zutphen hangt in het koor een 
eeuwenoude smeedijzeren kaarsenkroon. De tijd van ontstaan van dit kunstwerk 
wordt geschat op omstreeks 1400. Wie de aangebrachte beeldelementen op zich in 
laat werken, maakt kennis met een bonte laatmiddeleeuwse wereld. De toeschouwer 
wordt geconfronteerd met jagers, hoornblazers, valkeniers, met herten, hinden, 
eenhoorns, maar ook met burchten, ridders, dansers. Kijk nou, daar zit een 
liefdespaar in een minnetuin te schaken. Wint de man de partij dan staat hem een 
aantrekkelijke prijs te wachten, namelijk de liefde van de verliezende dame. Of 
weet de vrouw de wilde “vogel” mat te zetten? De maagd Maria en de mystieke 
eenhoornjacht, waarmee de wonderbare menswording van Jezus werd uitgebeeld, komt 
maar liefst vier keer in de kroon langs. De kijker vraagt zich steeds weer af: 
Wat stelt het tafereel voor, wat is decoratief bedoeld, wat heeft een diepere 
betekenis? Een ding is duidelijk. Het fundament waarop de figurenstrook in de 
kaarsenkron rust, wordt gevormd door een letterenstrook. Daarop staan de namen 
van Jezus en Maria, aangevuld met de namen van de twaalf apostelen. De 
twaalfkantige opbouw, de basiselementen met de geheiligde namen, ze herinneren 
aan het lichtende Hemelse Jeruzalem uit de Bijbelse Openbaring, in Zutphen 
verbeeld door de brandende kaarsenkroon. Wie rond het pronkstuk een ommegang 
maakt, het oog gericht op de elkaar afwisselende beelden, verzucht na afloop, 
ingefluisterd door de grootste kenner van de herfsttij der Middeleeuwen, Johan 
Huizinga: “Voorwaar, een historische sensatie”.

Johan H. Winkelman (1940) was sinds 1970 als 
germanist-mediëvist aan de Universiteit van Amsterdam verbonden, sinds april 
1999 als bijzonder hoogleraar Letterkunde van de Middeleeuwen, in het bijzonder 
de Duitse.
Hij publiceerde en publiceert (sinds 2005 als emeritus) over 
de Middelhoogduitse en Middelnederlandse literatuur.

De Canon van Brummen en Eerbeek

De Canon van Brummen en Eerbeek vertelt in 33 vensters het verhaal van de wording van een veelzijdige gemeente vanaf de vroege prehistorie tot nu. Een gemeente waar de hoge bosrijke zandgronden van de Veluwe en de vruchtbare terreinen langs de IJssel elkaar ontmoeten. Een overgangsgebied met een rijke verscheidenheid aan kwaliteiten waaraan zowel ecologie, bevolking als bedrijvigheid zich gedurende duizenden jaren tegoed hebben kunnen doen. Een gemeente waarin de papierindustrie én arcadische natuur vol schitterende buitenplaatsen en boerderijen zij aan zij tot bloei hebben kunnen komen. Maar ook een gebied dat door de eeuwen heen vele malen het toneel is geweest van oorlogsgeweld.

Hoe is dit gevarieerde landschap van zand en rivierklei ontstaan en wie waren de bewoners? Wie weet dat er meer dan duizend jaar geleden een bloeiende ijzerindustrie was? Of dat onze verre voorvaderen de blonde haren van hun vrouwen en dochters verkochten? Ooit gehoord van de Blubberbaron? Of van de arts die de armlastige, maar later wereldberoemde neef van zijn vrouw verzorgde? Andere neven dan, die de Oranjes hoofdpijn bezorgden? Wel gehoord van het dansende nichtje dat een alom gevierde filmster werd? Ooit horen vertellen dat de 299 beddenlakens van die weduwe net zoveel waard waren als haar landhuis? Of over de enige Nederlandse patriot die ooit ter dood werd veroordeeld maar ontsnapte? Van de wijkzuster die een auto won? En wie was de echte Vroolijke Frans? En wat is voor de Brummenaar de overeenkomst tussen Napoleon en Beatrix?

Op deze en nog veel meer vragen vindt u in dit rijk geïllustreerde boek het antwoord.

De Canon van Brummen en Eerbeek beschrijft niet alleen hoe grote geschiedenis doordringt tot het persoonlijke leven, maar ook hoe individuele bewoners hun rol opeisen op het wereldtoneel.

Hof van Heeckeren – Twee musea in één vorstelijk huis

Het Stedelijk Museum Zutphen en het Museum Henriëtte Polak hebben een nieuwe behuizing in het historische stadspaleis Hof van Heeckeren gekregen. De Musea Zutphen hebben niet alleen cultuurhistorisch waardevolle en interessante objecten om naar te kijken, ze hebben ook verhalen te vertellen. En ook de locatie, een zeventiende-eeuws stadspaleis aan ’s Gravenhof, het oudste plein van Zutphen, kent een rijke geschiedenis.

Deze verhalen van het plein, het stadspaleis, de bewoners én de ervaringen van de specialisten die bij de herbestemming tot museumgebouw betrokken zijn, zijn verzameld in het boek Hof van Heeckeren, twee musea in één vorstelijk huis. Zij delen daarbij hun onderzoeksresultaten en archeologische en bouwhistorische waarnemingen. Samen levert dit een geïllustreerde blik achter de schermen van een complex verbouwingsproces.

De Nieuwstadskerk in Zutphen

750 jaar bouwgeschiedenis, restauratie, inrichting

Hoog steekt de toren van de Nieuwstads- of Sint-Janskerk in Zutphen de lucht in. Als teken aan bezoekers van heinde en verre om het eeuwenoude gebouw te komen bezichtigen en de rijke geschiedenis ervan te proeven. Over dat verleden is dankzij intensief onderzoek sinds kort veel meer bekend. De nieuwste ontdekkingen en inzichten worden in deze uitgave gedetailleerd uit de doeken gedaan, niet alleen in bouwhistorische zin, maar ook in relatie tot de ontwikkeling van de Nieuwstad, de Zutphense wijk waar de kerk staat; een wijk die ook wel het Klein Vaticaan werd genoemd. Daarnaast is er bijzondere aandacht voor de middeleeuwse toepassing van gebrandschilderd glas en voor de inrichting en de restauratie van het gebouw. Het boek De Nieuwstadkerk in Zutphen laat zich lezen als een spannend verslag van 750 jaar kerk- en stadsgeschiedenis aan de IJssel.