Regio

Geworteld in Wilpse klei

Lidy Klein Holkenborg en Evert van de Worp

Het IJssellandschap is er op zijn mooist en fietsers en wandelaars genieten ervan. Vanuit het hele land komen mensen de bevrijding van de Tweede Wereldoorlog herdenken. Wat hield deze gemeenschap de afgelopen eeuw bezig? Hoe redden de bewoners zich als de IJssel hun leefgebied overstroomt? Hoe komen de bewoners tegenwoordig aan de kost? Voor welke uitdagingen staan ze?

Leven en laten leven. De Wilpse Klei houdt vrijheid hoog in het vaandel. Ook de afgelopen eeuw maakten zelfredzame families eigen keuzes als veranderde omstandigheden daar om vroegen. Ingewikkelde vraagstukken anno 2020, zoals biodiversiteit, bodemkwaliteit en klimaatveranderingen, dagen agrarische ondernemers uit om zich opnieuw te buigen over hun koers. Vooralsnog heerst vertrouwen: de toekomst van de Wilpse Klei wortelt in vruchtbare grond en oude wijsheid.

Zoals steden en dorpen is de Wilpse Klei als gemeenschap in verandering. Oude tradities verdwijnen want ze zijn nu niet meer nodig. Het vertrouwde naoberschap krijgt een andere invulling. Buurt maken en trouwfeesten verdwijnen naar de achtergrond. Social media en digitalisering maken dat ouderen en jongeren elkaar soms nauwelijks kunnen bijhouden. Nieuwkomers leven het liefst in hun eigen cocon. Hoe goed kennen mensen op het platteland hun buren nog?

De Zutphense Kehille in het bijzonder

Een geschiedenis van Joods Zutphen

Peter Kooij

Ditt 300 bladzijden tellende en fraai uitgevoerde boek bevat een overzicht van Joods leven in Zutphen, vanaf de eerste sporen in de middeleeuwen tot aan de huidige tijd. Behandeld worden onderwerpen als de begraafplaats, onderwijs en jeugdwerk, armen, zieken en wetsovertreders, verenigingen, kunst en cultuur, de oorlog en daarna. Het boek bevat 200 afbeeldingen, waaronder veel portret- en familiefoto’s uit de jaren twintig en dertig. Onderzoek leverde veel niet eerder gepubliceerde informatie op, zoals het bestaan van een mikwe in de 19de eeuw die tot nu toe onbekend was.

Daarnaast is er ook nieuws opgetekend: de vondst van dertien thoramantels en voorhangen bij een verbouwing in 2019 van het voormalige Stedelijk Museum tot hotel, daaronder museaal te noemen stukken.

In het hoofdstuk Kunst en cultuur worden verschillende landelijk bekende personen beschreven zoals de schilders Mommie Schwarz en Lex Horn. Bij het leven van Jo Spier wordt uitgebreid stil gestaan omdat het illustreert hoe de kijk op goed en fout in de loop der tijd veranderingen onderging. Joseph Leftwich komt aan bod, wereldwijd bekend als de expert op het gebied van het Jiddisch, terwijl in Nederland maar weinigen, ook in Joodse kringen, van hem gehoord hebben.

Rosalina Hamburg-Glaser (1885-1942) tussen dochters Betsy (1924-1942) en Flora (1922-2017) op 30 september 1942 voor de gesloten slagerij Hamburg, Broederenkerkhof, naast het poortje op de hoek met de Turfstraat. Vader en echtgenoot Abraham (1882-1942) wilde niet onderduiken en vertrok 8 augustus naar een ‘werkkamp’. Voor Flora is op deze plek ook een struikelsteen gelegd (foto uit boek).

Voetstappen zonder echo

Evert Jan Rieksen

In Voetstappen zonder echo wordt de lezer meegevoerd naar de soldatenwereld van het oud-Hollandse regiment jagers / 33e regiment lichte infanterie in de Franse tijd gedurende de jaren 1806-1814. Veel aspecten van het soldatenleven en -werk komen aan bod: de ‘werkplaats’ van het regiment, de doorstroom, de aard van het werk en de arbeidsomstandigheden (beloningen en straffen). Het boek beschrijft het onwaarschijnlijk zware soldatenleven en hoe zij, vaak met de dood voor ogen, geloofden in hun organisatie en gezamenlijk doel.

Regionaal is het boek interessant omdat veel mannen uit Zutphen, Warnsveld en omgeving bij dit regiment dienden. Voetstappen zonder echo beschrijft de dienstplicht in 1811 in de Achterhoek, het verblijf en de medische zorg van de bataljons van het regiment te Zutphen, Doesburg en Deventer en de blokkade van Deventer in 1813/1814, die vanuit Zutphen aangestuurd werd.

Evert Jan Rieksen promoveerde eind 2020 op dit onderzoek aan de VU.

Noo kriege wi-j ’t baeter

Verhalen over de wederopbouw in de Achterhoek

Annegreet van Bergen

Het badwater delen met je broertjes en zusjes, televisie kijken
bij de buren, noaberhulp en je eigen voedsel verbouwen.
Allemaal heel normaal tijdens de wederopbouwjaren in de
Achterhoek. Het was een tijd van schaarste en woningnood,
maar ook van optimisme en innovatie. Zo kwam de Achterhoek
dankzij nieuwe bruggen, wegen en uitvindingen als de
televisie steeds meer uit haar isolement. Van een tijd waarin
kinderen nog moesten helpen om de kost te verdienen,
tot de mogelijkheid om door te leren en een diploma te
halen. De welvaartsgroei vond ook in deze regio plaats.
Er was meer te besteden en door nieuwe uitvindingen zoals
een wasmachine was er meer vrije tijd.

In Noo kriege wi-j ’t baeter neemt Annegreet van Bergen ons
mee naar de jaren veertig, vijftig en zestig en laat aan de
hand van vele ervaringen en anekdotes van inwoners van
de Achterhoek zien hoe het dagelijks leven er uit zag. En
hoewel er sindsdien weer een boel dingen veranderd zijn,
blijkt er in de Achterhoek nog verrassend veel te vinden uit
deze periode.

Dit boek is een bundeling van verhalen die ons laten zien
hoeveel beter wij het hebben gekregen sinds de wederopbouwjaren,
maar ook hoe deze tijd onze huidige omgeving
en identiteit nog steeds beïnvloedt.

Annegreet van Bergen (Enschede, 1954) is econoom, journalist en auteur van onder meer Gouden jaren (2014), Het goede leven (2018) en Een (ongewone) geschiedenis van doodgewone dingen (2019). Haar werk werd meermaals genomineerd, onder meer voor
de Libris Geschiedenis Prijs en de NS Publieksprijs.

Dat offer is groot geweest

Han Pieterse en Ina Brethouwer

Al jaren prijken hun namen op het ‘Monument voor de Gevallenen’ in Warnsveld. De namen van negen Warnsveldse militairen en verzetsstrijders die sneuvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie waren deze mannen? In het boek Dat offer is groot geweest worden voor het eerst hun levensgeschiedenissen opgetekend.

Dichter in de Achterhoek

Marc Weikamp

In Dichter in de Achterhoek publiceert illustrator Marc Weikamp zes schitterende beeldverhalen van gedichten en liedteksten waarin de Achterhoek wordt bezongen.

De reeks opent met de beroemde dichtregels van Willem Sluiter: Waer iemant duisent vreugden soek, Mijn vreugt is in dees’ achter-hoek. Ze werden in 1668 gepubliceerd.

Herdenking, van A.C.W. Staring ( 1767-1840 ), is een gedicht over natuur en ontluikende verliefdheid uit de Romantiek.

Ik heb van de natuur nog nooit genoten / Als hier op Hoonte in de Achterhoek. Deze regel komt uit het gedicht Hoonte ( 1949 ) van Gerrit Achterberg dat hij schreef tijdens zijn verblijf in Neede.

Het dialect-lied Oerend hard ( 1976 ) van Normaal geeft een heel herkenbaar Achterhoekgevoel; de beleving van de kameraadschap, de boeren ( sub )cultuur en de no-nonsens mentaliteit.

 Vrouw Begeerdink ( 1992 ) is een humoristisch lied van de Achterhoekse dialectband Boh Foi Toch. Het is geschreven door Hans Keuper, zanger en tekstdichter.

 Eensklaps roeken ( 2013 ) van H.C. ten Berge, speelt zich af op de verkeersbrug over de IJssel bij Zutphen. De brug vormt de entree tot de Achterhoek, zoals op een bord langs de weg staat te lezen.

Het land van de jonker

Brand Overeem en Bert Paasman

Brand Overeem en Bert Paasman hebben het land van de jonker, met al zijn bewoners en omgangsvormen, in woord en beeld vastgelegd. Een uniek boek dat tevens een prachtig tijdsbeeld schetst van de Veluwse adel en hun onderhorigen, en hun onderlinge verhouding in de vorige eeuw. De pachters, arbeiders, ambachtslieden, en jachtopzieners: zij ‘maakten’ het landgoed. Overeem & Paasman hebben geprobeerd ook die, meestal anonieme mensen, een gezicht en een naam te geven.

Het land van de jonker – een boek over macht, jacht en pacht – bestrijkt het gebied West-Veluwe en IJsselstreek, met plaatsen als o.a. Putten, Nijkerk, Voorthuizen, Driedorp, Zwartebroek, Twello, Wilp, en Voorst.

Brand Overeem is een gelauwerd fotograaf en bekend van zijn werk voor de Amersfoortse Courant en het Veluws Dagblad. Bert Paasman is cultuur- en literatuurhistoricus van de Veluwe en van de vroegere koloniën. Zij werkten eerder al samen aan de boeken Het leven van Evert en Mariahoeve.