Menno Tamminga

‘Het was een hel toen de Canadezen door de gangen schoten,’ schreef een arts op Het Groot Graffel in zijn dagboek. ‘Vrij – wat waren we dankbaar, we hadden teveel doorgemaakt om vrolijk te zijn,’ schreef mevrouw Nuy in de kelder van het modemagazijn in de Korte Hofstraat.

Het begon eind 2018 als een overzichtelijk project dat niet veel tijd hoefde te kosten. Een artikel voor het tijdschrift Zutphen van 2.500 woorden. Ik wilde aan de hand van dagboekfragmenten uit maart en april 1945 over de bevrijding van Warnsveld en Zutphen vertellen. Hoeveel publiek toegankelijke dagboeken zouden er zijn? Op de redactie van het tijdschrift kwamen we op drie à vier.

Het bleken er meer dan twintig te zijn. Van een gevangengenomen koerierster van het verzet tot een Joodse onderduiker, van een arts op Het Groot Graffel tot een dramatische brief uit De Hoven: gewone Zutphenaren, jong en oud. Ploeterend door de soms pietepeuterige handschriften, werd ik verrast en soms ontroerd door wat hier was gebeurd.

Als journalist bij NRC zijn de deadlines kort: soms een paar uur. Maar ach, de deadline voor dit boek was zo ver weg: april 2020. Toch werd het een wedloop tegen de tijd en een aanslag op vakantiedagen en weekeinden. Ik wilde steeds meer. Het is maar één keer 75 jaar bevrijding, toch? Ik schreef uiteindelijk op basis van dagboeken mijn boek Wij zijn vrij!, over de bevrijding van Warnsveld, Zutphen en De Hoven. En daarnaast nog een spin-off over de onderduik van de Joodse familie Elzas in Zutphen en Brummen, met als titel Het geheime luik. En dat ene artikel voor het tijdschrift Zutphen: dat werden er vier.

Met voorpret keek ik uit naar eind februari: het eerste weekend zonder werk voor de bevrijdingsprojecten. Toen kwam de coronacrisis. De presentaties van de boeken werden afgelast, de lezing ook. Jammer, maar een nietig voorval in deze pandemie. Toch was het zo’n mooi moment geweest om de mensen te bedanken die me hadden geholpen.

En nu? Thuis werken. M’n keukentafel is m’n werkplek. Elke ochtend overleg ik met zo’n twintig NRC-collega’s in een videoconferentie. Wie doet wat? Welke onderwerpen? Jonge collega’s gidsen me door een digitaal abracadabra van moderne communicatiekanalen.

Het virus schept verwarrende tijden. Als het een jaar geleden was gekomen, had ik de boeken niet geschreven. Andere prioriteiten. Maar er zijn opeens ook raakvlakken met 75 jaar geleden. De omstandigheden zijn totaal verschillend en onvergelijkbaar, maar de gevoelens waar de auteurs van de dagboeken vol van zijn, onzekerheid, kwetsbaarheid, dreiging en angst – die zijn de laatste weken zoveel indringender en herkenbaarder geworden.

De bevrijding bracht een ontlading van onderlinge hulp en vreugde. Zoveel was kapot in Zutphen, maar zoveel is weer opgebouwd. Kijk naar de foto’s van 1945 in Wij zijn vrij! en dan naar hoe het nu is. Wat zij toen konden, kunnen wij nu ook.

Menno Tamminga is econoom en journalist. Voor NRC schrijft hij over ondernemingsbeleid en economie.